در این مقاله، می‌خواهیم بعضی از روش‌های جدید آموزش زبان انگلیسی به کودکان و نیز روش‌های آموزشی قدیمی که همچنان کاربردی و مؤثرند را توضیح دهیم. اگر مدرس زبان کودکان هستید یا می‌خواهید به فرزندانتان کمک کنید انگلیسی بیاموزند، این مقاله از مجموعه مقالات آموزشی وبلاگ لرنیت را از دست ندهید.
آموزش انگلیسی به کودکان درست است یا غلط؟ (پژوهش‌های علمی)
قبل از اینکه به روش‌های جدید آموزش زبان انگلیسی بپردازیم باید به این سؤال پاسخ دهیم که اصلاً شروع فرآیند آموزش زبان انگلیسی در دوران کودکی کار درستی است یا نه؟
اگر بخواهیم به‌طور خلاصه و در یک کلام بگوییم، طبق پژوهش‌های علمی (از جمله این مقاله که در نشریه‌ی English-Education: Journal of English Teaching and Research منتشر شده است و این مقاله که توسط دانشگاه تربیت مدرس منتشر شده است و مقالات متعدد دیگر) آموزش یک زبان جدید به کودکان حتی در سن پایینی مثل ۳ تا ۴ سالگی هیچ مشکلی ندارد و با توجه به اینکه کودکان در سنین پایین، توانایی یادگیری بسیار بالایی دارند، می‌توانند به‌راحتی یک زبان جدید را یاد بگیرند.
نکته‌ی مهم این است که فرایند آموزش زبان به کودکان و به‌ویژه کودکان کم سن و سال، باید چند ویژگی داشته باشد:
- روند آموزش زبان به کودکان بدون هیچگونه فشار مضاعف باشد؛
- روش یادگیری با بازی باشد؛
- سعی شود روش طبیعی جذب زبان در کودکان برای زبان جدید هم اجرا شود؛
- کودکان همگام با یادگیری زبان جدید احساس پیشرفت و افزایش اعتماد به‌نفس داشته باشند؛
- فرایند یادگیری زبان جدید، به مهارت‌های زبان مادری لطمه نزند (بسیار مهم است).
بحث درباره‌ی این موضوع و حساسیت‌هایش بسیار زیاد است و نیازمند یک مقاله‌ی مفصل مستقل است. اما تا اینجا فهمیدیم که آموزش زبان به کودکان مشکلی ندارد پس در ادامه، به روش‌های جدید آموزش زبان انگلیسی به کودکان می‌پردازیم.
روش جذب زبان به روش طبیعی
جالب است بدانید که همه‌ی ما انسان‌ها توانایی یادگیری زبان را به‌طور خودکار و طبیعی داریم، برای همین است که کودکان بعد از گذشت چند سال، می‌توانند زبان مادری خود را یاد بگیرند و به این زبان حرف بزنند. (برای اطلاعات بیشتر می‌توانید این مقاله را بخوانید: How young children learn English as another language)
یکی از روش‌های جدید آموزش زبان به کودکان این است که محیط و شرایطی را فراهم کنیم که کودکان زبان دوم را هم مانند زبان مادری، به‌طور طبیعی جذب کنند. در این روش، محیطی فراهم می‌شود که کودک مدام در حال شنیدن جملات و عبارات انگلیسی روان است و برای برآورده‌کردن نیازهای خود و ارتباط با دیگران چاره‌ای ندارد جز اینکه جملات انگلیسی را بیاموزد. بعد از بیان درست جملات و کلمات انگلیسی با تشویق روبه‌رو می‌شود و همچنین به خواسته‌ی خود می‌رسد.
این کار با اینکه ساده به نظر می‌رسد اما نیازمند دقت ویژه‌ای است. بعضی از مهد کودک‌ها به‌طور تخصصی روی این موضوع کار می‌کنند. البته اینکه چقدر در این هدف موفق هستند را باید ارزیابی کرد.
آموزش زبان به کودکان با سرگرمی و بازی
به‌جای روش‌های قدیمی که با تنبیه همراه بودند حالا جدید‌ترین روش‌های آموزش زبان انگلیسی با بازی‌کردن همراهند!
بازی‌کردن برای کودکان فقط یک کار برای گذران وقت نیست؛ بچه‌ها با بازی‌کردن تمام آنچه برای حضور در دنیای پیرامون نیاز دارند را یاد می‌گیرند. بازی‌کردن به کودکان کمک می‌کند مهارت‌های بدنی و ذهنی خود را تقویت کنند. مثلاً بازی‌کردن بچه‌ها با اسباب‌بازی‌های ساختمان‌سازی و چیدمانی، بازی‌کردن با قاشق و غذای خود، نقاشی‌کشیدن و… کارهای مهم برای رشد مهارت‌های حرکتی (motor skills) و استفاده از ماهیچه‌های کوچک است.
به‌همین طریق، برای رشد مهارت‌های شناختی (cognitive skills) در کودکان هم باید کارهایی انجام شود که بسیاری از بازی‌های ذهنی، سخن‌گفتن کودکان با همدیگر، گفتگو با والدین و بسیاری از بازی‌های دیگر از این دسته کارها هستند. جالب است بدانید یادگیری یک مهارت جدید مثل نواختن یک ساز موسیقی یا یک زبان جدید، نقش بسیار زیادی در تقویت مهارت‌های شناختی و ذهنی کودکان دارد (به‌شرطی که به‌درستی انجام شود).
اکنون بازی‌های زیادی برای آموختن کلمات جدید، یادگرفتن و خواندن انگلیسی یا تمرین زبان برای کودکان طراحی شده است. در مقاله‌ی «نحوه‌ی آموزش الفبای انگلیسی به کودکان» چند مورد از این بازی‌ها را معرفی کرده‌ایم و چند منبع هم معرفی کرده‌ایم که می‌توانید از میان آنها، تعداد فراوانی بازی برای تمرین با کودکان یاد بگیرید.
آموخته‌ها را در موقعیت‌های واقعی به کار ببرید
نگذارید زبان فقط در کلاس زبان بماند. فراموش نکنید هر چیزی که در کلاس یاد می‌گیریم برای این است که بتوانیم در موقعیت‌های واقعی از آنها استفاده کنیم. اگر کودکتان در کلاس یا مهد کودک، جملات و کلمات جدید یاد گرفته است، سعی کنید به بهانه‌های مختلف از او بخواهید از این آموخته‌ها استفاده کند.
مثلاً اگر کودک شما یاد گرفته است که چطور به انگلیسی بگوید «آب می‌خوام» بگذارید در خانه هم گاهی از جمله‌ی انگلیسی استفاده کند و بگوید «I want water». یا از او بخواهید معادل انگلیسی بعضی کلمات ساده مانند «سیب»، «غذا»، «برنج»، «معلم»، «برادر»، «دوچرخه» و… را بگوید.
چند نکته در این باره:
- در به‌کاربردن این جملات سختگیری نکنید؛
- حتماً کودک را تشویق کنید؛
- هیچوقت به او نخندید و مسخره‌اش نکنید؛
- به فرزندتان بگویید که به او افتخار می‌کنید و اعتمادبه‌نفسش را افزایش دهید.
استفاده از مکالمه‌های کوتاه و کاربردی
اگر خودتان انگلیسی می‌دانید، سعی کنید مکالمات کوتاه و کاربردی با کودکتان برقرار کنید. (اگر مربی مهد کودک هستید، حتماً می‌دانید باید شرایطی فراهم کنید که بتوانید این دیالوگ‌های کوتاه را به‌کار ببرید.) مثلاً وقتی می‌خواهید چیزی به فرزندتان بدهید، به او بگویید: «Take it, please»، یا موقعی که او از مدرسه می‌رسد بگویید «Hi! How was school؟» این دیالوگ‌های ساده هم درس‌های قبلی کودک را مرور می‌کند هم به او اعتمادبه‌نفس می‌دهد که از چیزهایی که یاد گرفته است استفاده کند.
تکرار جملات ساده
اگرچه استفاده از جملات و کلمات در موقعیت‌های واقعی تأثیر شگفت‌انگیزی بر یادگیری زبان دارد اما حافظه‌ی ما زودتر از این حرف‌ها کلمات و جملاتی که تکرار نشوند را دور می‌ریزد! پس بهتر است جملات ساده‌ای که کودکان در مهد کودک یا کلاس زبان یاد گرفته‌اند، مدام تکرار کنند حتی اگر در آن موقعیت نیستند.
مثلاً مدام با خودشان تکرار کنند: «Mom is calling me» یعنی «مامان داره صدام می‌کنه» یا «I have a sister» یعنی «من یه خواهر دارم» یا «My bicycle is red» یعنی «دوچرخه‌ی من قرمزه». تکرار این جملات ساده حتی در جاهایی که کاربرد خاصی ندارد باعث می‌شود ساختار جملات در ذهن کودک نقش ببندد و نیز کلمات جدید با تکرار زیاد در ذهن ماندگار شوند.
ترکیب یادگیری زبان با فعالیت‌های بدنی
بچه‌ها عاشق فعالیت‌های بدنی و شلوغ‌کاری هستند و از یک جا نشستن و تحمل کلاس متنفرند! این واقعیتی است که تقریباً همه‌مان می‌دانیم.
روی دیگر این سکه این است که اگر یادگیری و آموزش را با فرایندهای بدنی همراه کنیم امکان جلب توجه کودکان بیشتر است و طبق پژوهش‌هایی هم که انجام شده است، این کار باعث به‌کارگرفتن تعداد بیشتری نورون مغزی است و باعث یادسپاری بهتر مطالب می‌شود.
منظور از فعالیت بدنی این است که مثلاً وقتی می‌خواهید حروف انگلیسی را به کودکان آموزش دهید، از آنها بخواهید شکل حروف را با دست و پای خودشان تقلید کنند.
در تصویر زیر، بچه‌ها در کلاس شکل حرف W را درست کرده‌اند:
آموزش زبان با شعر و ترانه‌های انگلیسی کودکانه
هنوز هم خیلی از ما شعرها و ترانه‌هایی که در کودکی یاد گرفتیم به خاطر داریم، وقتی شعر و ترانه اینقدر خوب می‌تواند در حافظه‌ی کودکان بماند چرا از آن برای یادگیری مهارت‌های جدیدی مثل زبان انگلیسی استفاده نکنیم؟
معروف‌ترین مثال این روش آموزش حروف الفبای انگلیسی با یک ریتم و آهنگ خاص است که همه‌ی ما آن ریتم خاطره‌انگیز را به‌خاطر داریم. از این روش می‌توان برای آموزش گرامر، کلمات جدید، عبارت‌ها و هر چیزی استفاده کرد.
ویدیوی نمونه:
Head Shoulders Knees & Toes (Sing It)
برای بچه‌ها خاطره‌ی خوب بسازید
دقت کنید تمام فرایند زبان‌آموزی با خاطرات خوب برای بچه‌ها همراه باشد. نباید استرس و فشار یادگیری به لذت و تفریحات آن بچربد. همه‌ی ما از دوران مدرسه، خاطرات خوب و تفریحاتش را به‌یاد داریم نه تک‌تک مطالبی که در کلاس‌ها آموزش داده می‌شد.
اگر خاطرات خوب بچه‌ها در کلاس یا کلاً فرایند یادگیری زبان زیاد باشد، شوق آنها به ادامه‌ی کار بیشتر خواهد بود و احتمال اینکه یادگیری زبان را کاملاً کنار بگذارند خیلی کمتر می‌شود.
شرطی‌سازی با سیستم پاداش
یک روش جدید آموزش زبان انگلیسی به کودکان این است که از سیستم شرطی‌سازی و سیستم پاسخ و پاداش استفاده کنید. در این روش، هر بار پاسخ درست کودک به پرسش‌های مهم و طی کردن مراحل پیشرفت در یادگیری زبان با یک پاداش مناسب (نه بسیار بزرگ) همراه می‌شود.
منظور از پاداش لزوماً این نیست که بعد از هر جلسه‌ی آموزش یک هدیه برای کودکمان بخریم! همین که هر بار پاسخ درست به پرسش‌ها را با یک تشویق دسته‌جمعی در کلاس همراه کنیم یا مربی زبان بچه‌ها را با هر پاسخ درست تشویق کند، کافی است.
جالب است بدانید شرطی‌سازی و استفاده از سیستم پاداش، مبتنی بر اصول روانشناسی است و سال‌هاست از آن برای آموزش استفاده می‌شود.
یادگیری زبان را به یک فعالیت گروهی دوستانه تبدیل کنید
جادوی یادگیری در جمع را دست کم نگیرید! یک روش بسیار خوب برای آموزش زبان انگلیسی به کودکان طراحی فعالیت‌های جمعی است. ویژگی مثبت این کار تقویت احساس همدلی بچه‌ها با همدیگر است.
یک روش مرسوم این است که وقتی می‌خواهید از بچه‌ها درباره‌ی درس‌های گذشته سؤال کنید، به‌جای اینکه از تک‌تک آنها معنای کلمات را بپرسید، از همه سؤال کنید؛ یعنی از کل بچه‌های کلاس. در این روش، اگر کسی جواب سؤال را نداند خجالت نمی‌کشد و در ضمن، از بقیه‌ی کلاس جواب درست را یاد می‌گیرد.
البته این یک مثال ساده بود؛ روش‌های فراوانی وجود دارد که به‌کمک آن می‌توان یادگیری و مرور زبان برای بچه‌ها را به یک فعالیت گروهی صمیمانه تبدیل کرد.
نکته: فشار روانی در آموزش زبان به کودکان اکیداً ممنوع!
بعضی از والدین سخت‌گیر، با توجه بیش از اندازه به کلاس زبان فرزندان و پیگیری تک‌تک جزئیات، فشار زیادی روی بچه‌ها می‌آورند. اگر این فشار روانی روی بچه‌ها مدام تکرار شود، نه‌تنها کودکان زبان یاد نمی‌گیرند بلکه از زبان‌آموزی هم دلزده می‌شوند و ممکن است سال‌ها بعد هم دنبال یادگیری زبان نباشند.
پس این نکته را جدی بگیرید که هرگونه فشار روانی، مقایسه با دیگران یا سختگیری در آموزش زبان به کودکان (و حتی نوجوانان) ممنوع است.
آنچه در مقاله روش جدید آموزش انگلیسی به کودکان خواندیم:
به‌طور خلاصه در این یادداشت از سری مقالات آموزشی وبلاگ لرنیت، ۱۰ روش جدید آموزش زبان انگلیسی به کودکان را آموزش دادیم. برای آموزش زبان به کودکان بیشتر از اینکه دنبال روش‌های جدید باشیم، بهتر است آموزش زبان را شروع کنیم و به‌جای سختگیری و عجله برای اینکه یک کودک را به یک زبان‌دان مسلط تبدیل کنیم، اجازه دهیم از شرکت در کلاس و وقت‌گذرانی با همسالان خود لذت ببرد.
