همیشه شنیده‌ایم که یکی از راه‌های یادگیری زبان، استفاده از فیلم است. اتفاقاً این حرف، سخن درستی است. اما نکته‌ای که شاید کمتر به آن توجه شود این است که استفاده از فیلم برای آموزش زبان انگلیسی باید با روش درست انجام شود و علاوه بر انتخاب فیلم‌های مناسب، باید به این روش‌ها هم پایبند بود تا بتوان نتیجه‌ی دلخواه را به‌دست آورد و در یادگیری زبان پیشرفت کرد.
در این مقاله، با «روش درست استفاده از فیلم» برای یادگیری زبان آشنا می‌شوید و نیز ۴ مدل یادگیری زبان با کمک فیلم و سریال را هم یاد می‌گیریم.
مزایا و معایب استفاده از فیلم برای آموزش زبان
قبل از اینکه بخواهیم چگونگی یادگیری زبان با فیلم را توضیح دهیم، بد نیست به‌طور خلاصه مزایا و معایب این روش را هم بدانیم. این روش یک روش معجزه‌گر نیست و در کنار مزایایش، معایبی هم دارد.
مزایای استفاده از فیلم برای آموزش زبان
- آشنایی با زبان محاوره؛
- آشنایی با لهجه‌های مختلف؛
- تقویت سریع و فوق‌العاده‌ی مهارت شنیداری (listening)؛
- یادگیری واژگان پرکاربرد و عبارت‌ها و جملاتی که بیشتر تکرار می‌شوند؛
- درک سریع‌تر معنای واژگان به‌شکل عمیق و در جمله؛
- آشنایی با فرهنگ کشور و جامعه‌ای که داریم زبانش را یاد می‌گیریم؛
- یادگیری واژگان و اصطلاحات عامیانه (slangs)؛
- جذابیت این روش؛
- امکان مرور سریع آموخته‌ها.
معایب استفاده از فیلم برای یادگیری زبان انگلیسی
- این روش برای یادگیری واژگان و اصطلاحات تخصصی و آکادمیک چندان سودمند نیست؛
- دلزدگی از یادگیری زبان در صورتی که قبل از پیشرفت قابل توجه در زبان، سراغ فیلم برویم؛
- ایجاد توهم یادگیری سریع؛
- اتلاف زمان زیاد نسبت به روش‌های دیگر (اگر با روش درست انجام نشود)؛
روش درست استفاده از فیلم برای آموزش زبان
یادگیری زبان با فیلم خودش یک فرایند آموزشی است و قرار نیست تنها با تماشای فیلم و لذت بردن از آن، زبان یاد بگیرید! اگر کسی چنین وعده‌ای به شما داده، باید صادقانه بگوییم چنین چیزی امکان ندارد.
اما با این حال، نا امید نشوید! همانطور که در بخش مزایا و معایب، اشاره کردیم، این روش مزایای زیادی هم دارد البته اگر درست اجرا شود. اجرای درست آن چند شرط دارد و باید به نکاتی توجه کنید. در ادامه، ۱۳ نکته‌ای که برای استفاده‌ی درست از فیلم و سریال لازم است به آنها توجه کنید، آورده‌ایم:
1. انتخاب فیلم مناسب با سطح خود
به‌خاطر دارم وقتی مهارت زبانی خوبی نداشتم، سراغ سریال طنز و محبوب «نظریه‌ی بیگ بنگ» (The Big Bang Theory) رفتم، اما واژگان علمی و تخصصی‌ای که در این سریال استفاده می‌شد آنقدر زیاد بود که برای یادگیری واژگان هر قسمت باید زمان خیلی زیادی صرف می‌کردم و واژگانی هم که یاد می‌گرفتم چندان پرکاربرد نبودند.
اگر می‌خواهید شما هم اشتباه مرا تکرار نکنید و نیز برای اینکه بتوانید حداکثر استفاده از یادگیری زبان با استفاده فیلم را ببرید، باید فیلمی را انتخاب کنید که متناسب با سطح زبانی خودتان باشد.
البته در مراحل اولیه‌ی یادگیری زبان شاید اصلاً نباید سراغ یادگیری با فیلم بروید!
تصور کنید از زبان آلمانی چیزی نمی‌دانید و همین حالا یک فیلم آلمانی با زیرنویس آلمانی یا فارسی ببینید، تماشای این فیلم چقدر برای شما مفید خواهد بود؟ اشتباه نکنید تماشای این فیلم «کمی» مفید نیست بلکه «هیچ» فایده‌ای ندارد!
2. هوشمندانه انتخاب کنید
فیلم‌هایی که می‌خواهید به‌قصد یادگیری زبان انتخاب کنید باید طوری باشند که بتوانند محتوای آموزشی خوبی به شما بدهند و در عین حال، از کلمات تخصصی و عجیب‌وغریب به‌دور باشند. و البته بازیگران آنها لهجه‌ی مناسبی هم داشته باشند. پس باید فیلمی که می‌خواهید برای یادگیری انتخاب کنید هوشمندانه انتخاب کنید و فقط به لیست‌های موجود در اینترنت یا توصیه‌ی دوستانتان اکتفا نکنید.
3. دقت کنید یادگیری زبان جای تفریحتان را نگیرد
خیلی خوب است که در زمان صرفه‌جویی کنیم و بعضی از تفریحات را با برنامه‌های شخصی ترکیب کنیم اما گاهی اوقات در این کار افراط می‌کنیم. تا جایی که قید تماشای فیلم‌های خوب و دلچسب را می‌زنیم برای اینکه می‌خواهیم فیلم‌هایی ببینیم که بتوانند به یادگیری زبان ما کمک کنند. یا گاهی ممکن است به‌جای اینکه از تماشای یک فیلم لذت ببریم، مدام دنبال بیرون‌کشیدن نکات جدید از آن فیلم باشیم و مدام بخواهیم فیلم را متوقف کنیم و لغات جدید را یادداشت کنیم.
بهترین کار این است که بین تفریح و آموزش و حساسیت روی یادگیری لغات، تعادل ایجاد کنیم؛ نه از تفریحاتمان جا بمانیم و از این بابت زبان را مقصر بدانیم و دلزده شویم و نه از آن طرف، یادداشت لغات و مرور عبارت‌های فیلم‌ها را یکسره کنار بگذاریم و فکر کنیم فقط با خیره‌شدن به صفحه‌ی نمایشگر می‌توانیم زبان یاد بگیریم!
4. سطح انتظار خود را واقع‌بینانه کنید
اگر تجربه‌ی زبان‌آموزی داشته باشید، متوجه می‌شوید که هیچ معجزه‌ای وجود ندارد. پس در تماشای فیلم هم سطح انتظار خود را واقع‌بینانه کنید. قرار نیست تنها با تماشای فیلم بتوانید زبان یاد بگیرید. نه اینکه ممکن نباشد اما قطعاً یکی از احمقانه‌ترین و طولانی‌ترین روش‌ها خواهد بود!
این حرف دقیقاً مثل حرف کسانی است که می‌گویند «زبان که چیزی نیست، در محیط یاد می‌گیریم!».
5. زیرنویس
اگرچه در سطوح بالاتر، بهتر است تماشای فیلم و سریال انگلیسی بدون زیرنویس باشد اما در سطوح متوسط بهتر است از زیرنویس استفاده کنید. برخلاف توصیه‌هایی که می‌گویند مبادا از زیرنویس فارسی استفاده کنید، به نظر ما استفاده از زیرنویس فارسی همیشه بد نیست. بستگی دارد سطح شما چطور باشد یا هدفتان از تماشای آن فیلم چه باشد.
نکته: استفاده از زیرنویس ترکیبی انگلیسی و فارسی در کنار هم، یک روش خوب است که کمتر به آن اشاره می‌شود. این کار به‌سادگی در نرم‌افزارهای جدید ممکن شده است.
6. هدف خود را مشخص کنید
هدفتان را مشخص کنید. قرار است با تماشای فیلم فقط مهارت Listening خود را تقویت کنید یا مثلاً می‌خواهید با لهجه‌ی بریتیش آشنا شوید، یا دنبال یاد‌گرفتن اصطلاحات عامیانه در خرده‌فرهنگ‌های خلافکارهای آمریکایی هستید یا نه، در اوایل راه یادگیری زبان نشسته‌اید و می‌خواهید از فیلم به‌عنوان یک ابزار کمک‌آموزشی استفاده کنید؟
هدفتان هرکدام از این‌ها باشد، باید فیلمی که انتخاب می‌کنید و مدل تماشایتان با هدفتان سازگار باشد. درباره‌ی مدل‌های یادگیری زبان با فیلم می‌توانید به بخش آخر مقاله و سرفصل «۴ مدل متفاوت یادگیری زبان با فیلم» مراجعه کنید.
7. واژگان و جملات جدید را یادداشت کنید
اگر می‌خواهید فرایند یادگیری زبان انگلیسی با فیلم و سریال یک فرایند پرفایده باشد، فقط به تماشا اکتفا نکنید. یک قلم و کاغذ کنار دستتان باشد و فقط بدون فوت وقت کلمات جدید را در این برگه‌ی چک‌نویس یادداشت کنید و به‌ادامه‌ی تماشا بپردازید تا بعداً سرْوقت، این لغت‌ها بروید.
نکته‌ی مهم: نباید روی نوشتن تک‌تک لغات جدید حساسیت به‌خرج دهید و نباید این فرایندِ توقف فیلم و نوشتن لغت جدید را آنقدر در اولویت قرار دهید که نتوانید از تماشای فیلم لذت ببرید!
8. از روش آینه و سایه استفاده کنید
یک روش بسیار سودمند برای یادگیری زبان روشی است که گاهی به آن روش سایه و آینه می‌گویند. این روش به‌زبان ساده یعنی مثل سایه‌ای که دقیقاً تمام کارهای شیء اصلی را تکرار می‌کند، شما هم عیناً جملات و دیالوگ‌های یک شخصیت در فیلم را در یک سکانس تکرار و تقلید کنید. به‌عبارت دیگر، عیناً مثل آینه‌ای که چیزی را منعکس می‌کند، همان دیالوگ و حس‌وحال را تکرار کنید.
سعی کنید این تکرار دیالوگ دقیقاً با همان لحن و با همان حس‌وحال باشد. دیالوگ‌های جذاب رابرت دنیرو در فیلم فوق‌العاده‌ی راننده‌‌تاکسی (Taxi Driver) مثال خوبی است که ناخواسته در ذهن هر عاشق فیلمی می‌ماند. سعی کنید همین کار را نه به‌طور ناخودآگاه بلکه با آگاهی، با بسیاری دیگر از جملات و عباراتی که فکر می‌کنید ارزشمندند انجام دهید.
(Are) you talking to me?
9. درباره‌ی فیلم بخوانید، بنویسید و حرف بزنید
شاید این توصیه برای همه مناسب نباشد اما اگر از آن دسته از کسانی هستید که تماشای فیلم و سریال برایتان یک کار مهم است و خودتان را یک فیلم‌بین تخصصی می‌دانید حتماً همین حالا هم اهل خواندن و حرف‌زدن درباره‌ی فیلم‌ها هستید. بهتر است بخشی از این کار را به زبان انگلیسی انجام دهید. مثلاً می‌توانید نقدهای یک فیلم را به‌جای منابع فارسی یا ترجمه‌ای، از سایت اصلی نقد فیلم Rotten Tomatoes بخوانید. یا می‌توانید با چند نفر از دیگر کسانی که در حال یادگیری زبان انگلیسی هستند، به زبان انگلیسی درباره‌ی فیلم گفتگو کنید، نظرتان را بگویید و نظرشان را بشنوید.
10. فیلم جای کتاب و دفتر را نمی‌گیرد!
این نکته‌ی مهم را فراموش نکنید:
فیلم و پادکست و هر چیز دیگری یک ابزار کمک‌آموزشی است و هیچ‌وقت نمی‌توان تمام فرایند یادگیری زبان را روی دوش یک ابزار انداخت. در نهایت هم فراموش نکنید که هیچ‌چیز جای همان کتاب‌های تخصصی آموزش زبان و فرآیند سنتی حفظ و مرور لغت و عبارات جدید را نمی‌گیرد. این کتاب‌ها توسط مؤسسات و متخصصان آموزش زبان در بهترین آکادمی‌های جهان طراحی و نوشته‌شده‌اند و در طی سال‌های طولانی، توانسته‌اند افراد زیادی را در سراسر جهان آموزش دهند پس فکر نکنید روشی که خودتان می‌خواهید طراحی کنید حتماً بهتر از این کتاب‌ها خواهد بود!
11. فیلم؛ یک روش عالی برای مرور سریع
یکی از مزایای استفاده از فیلم برای یادگیری زبان انگلیسی این است که اگر واژگان و عبارت‌های یک بخش از آن فیلم را حفظ کرده باشید، به‌راحتی با تماشای همان چند دقیقه، با صرف کمترین انرژی، می‌توانید آن واژگان و عبارت‌ها را مرور کنید. یعنی با تماشای آن چند دقیقه، تمام آموخته‌هایتان برایتان مرور می‌شود.
این مزیت مخصوصاً زمانی خودش را نشان می‌دهد که تمام یک فیلم را متن‌نویسی کرده‌اید (مثل مدل ۲: اسکریپت‌نویسی تمام و کمال که در آخر مقاله توضیحش داده‌ایم) و تمام عبارات آن را حفظ کرده‌اید.
پس اگر می‌خواهید فرآیند مرور لغات و نکاتی که یادگرفته‌اید را کوتاه کنید، می‌توانید با این دیدگاه سراغ استفاده از فیلم و سریال بروید.
12. مانند طوطی ها رفتا کن
اگرچه در این عبارت اغراق شده است اما حرف چندان غلطی هم نیست. یکی از کارهای خوبی که در تماشای فیلم و سریال برای زبان می‌توانید انجام دهید، تقلید نحوه‌ی بیان و لهجه است. با این کار اگرچه طوطی‌وار باشد، ناخودآگاه لهجه‌تان را به‌شدت تقویت می‌کنید. اگر این کار را با روشی که در بخش ۸ گفتیم، یعنی استفاده از روش سایه و آینه ترکیب کنید، حتماً نتایج شگفت‌انگیزی می‌گیرید.
13. چرا انیمیشن‌ها برای تازه‌کارها بهترین انتخابند؟
یکی از نکات برای استفاده‌ی درست از فیلم و سریال در یادگیری زبان این است که بدانیم انیمیشن‌ها انتخاب‌های بسیار خوبی برای تازه‌کارها (و حتی سطوح پیشرفته) هستند. دلیل این نکته این است که
- انیمیشن‌ها داستان‌های جذابی دارند و در ذهن می‌مانند؛
- معمولاً برای کودکان و نوجوانان ساخته می‌شوند و برای همین، از واژگان و عبارت‌های تخصصی در آنها کمتر استاده می‌شود؛
- مزیت دیگر انیمیشن‌ها این است که چون انیمیشن‌ها توسط دوبلورهای حرفه‌ای دوبله و صداگذاری می‌شوند، صدای بسیار با کیفیتی دارند و نحوه‌ی ادای کلمات و وضوح صدای آنها معمولاً فوق‌العاده بالا است.
4 مدل متفاوت یادگیری زبان با فیلم
در بخش آخر این مقاله، ۴ مدل مختلف برای یادگیری زبان جدید با استفاده از فیلم را به‌طور خلاصه توضیح می‌دهیم. استفاده از فیلم برای آموزش زبان انگلیسی یا هر زبان جدیدی، منحصر در این ۴ مدل نیست اما این موارد رایج‌ترین مدل‌ها هستند. نکته این است که یک زبان‌آموز می‌تواند تمام این مدل‌ها را به کار ببرد یا با توجه به هدف و زمانی که دارد، تنها زمانش را صرف یکی از آنها کند.
1. تماشای فیلم و فقط استخراج لغت‌ها و عبارت‌های جدید
اگر نمی‌خواهید زمان خیلی زیادی صرف یادگیری زبانتان با فیلم کنید (به‌خلاف مدل دوم یا چهارم)، می‌توانید از این مدل استفاده کنید.
در این روش، به‌جای اینکه نسبت به تمام لغت‌ها و عبارت‌های ناآشنا حساس باشیم، تنها عبارت‌ها و واژگانی که زیاد تکرار می‌شوند یا برای ما مهم‌اند و احساس می‌کنیم بد نیست آنها را یاد بگیریم (بدون حساسیت روی همه‌ی واژگان ناآشنا) یادداشت می‌کنیم و بعداً با استفاده از دیکشنری معنای آنها را استخراج می‌کنیم و آنها را وارد فلش‌کارت یا دفترچه‌ی لغات و عبارت‌های جدید خودمان می‌کنیم.
در این مدل، می‌توانید یک سریال چند فصلی را بدون دردسر تماشا کنید. تنها کاری که لازم است بکنید این است که یک کاغذ و قلم کنارتان داشته باشید و لغات جدید را بنویسید یا نه، موقع تماشا، وقتی کلمه‌ی جدیدی شنیدید، یک وُیس چند ثانیه‌ای در تلگرام یا حافظه‌ی گوشی ضبط کنید و هر طور که کلمه را شنیده‌اید، آن را بگویید و ذخیره کنید و به تماشا ادامه دهید. بعداً می‌توانید سراغ یادداشت‌های کاغذی یا وُیس‌های کوتاهی که ذخیره کرده‌اید بروید و حسابشان را برسید!
2. اسکریپت‌نویسی تمام و کمال
این روش مختص کسانی است که یکی از منابع مهم و جدی آموزش زبان خود را انیمیشن‌ها یا فیلم‌های به‌خصوصی قرار داده‌اند. در این روش، حتماً برای انتخاب فیلم یا انیمیشن منبع وسواس داشته باشید و ترجیحاً با استاد زبانتان مشورت کنید.
روش اسکریپت‌نویسی تمام و کمال اینطور است که یک فیلم یا انیمیشن (ترجیحاً انیمیشن) انتخاب می‌کنید و سعی می‌کنید تمام چیزهایی که می‌شنوید را بنویسید یا اینکه اسکریپت و متن کامل آن را دانلود می‌کنید (در اینترنت موجود است) و تک‌تک کلمات و عبارات جدید و جالب را علامت می‌زنید (یا در نسخه‌ی چاپی یا در نسخه‌ی ورد روی لپ‌تاپ یا نسخه‌ی گوگل‌داک در گوشی) و این واژگان و جملات جدید را مدام مرور می‌کنید.
در این روش، باید در هر جلسه‌ی روزانه یا هر دو روز یک‌بار مقدار مشخصی (پیشنهاد ما ۵ تا ۱۰ دقیقه است) از آن فیلم را کلمه‌به‌کلمه مرور کنید و واژگان جدیدش را حفظ کنید. سپس بین هر جلسه، برای مرور آموخته‌های خودتان آن بخش جدید (۵ یا ۱۰ دقیقه‌ای) را چندین بار ببینید. آنقدر ببینید که تمام دیالوگ‌ها تا حدودی در ذهنتان بمانند.
نکته: این روش دشوار است و حساسیت‌های زیادی هم دارد. اما اگر اراده‌ی انجام آن را داشته باشید و در کنار دیگر منابع یادگیری زبان مثل همان کتاب‌های اصلی آموزشی اجرایش کنید، اثر فوق‌العاده‌ی آن را تجربه خواهید کرد.
3. تماشای فیلم و سریال فقط برای حفظ مهارت‌های زبانی
یک مدل دیگر در استفاده از فیلم و سریال برای یادگیری زبان انگلیسی مربوط به زمانی است که به هر دلیلی، فرصت نداریم به‌طور جدی به یادگیری زبان بپردازیم اما از طرف دیگر هم نمی‌خواهیم مهارت‌های خود را از دست بدهیم. در این مواقع، می‌توانیم از منابعی مثل فیلم و سریال فقط برای حفظ مهارت‌های زبانی خود استفاده کنیم.
در این مدل، کافی است بدون هیچ‌گونه استرس و نگرانی و کارِ ویژه‌ای، تنها به تماشای فیلم و سریال انگلیسی بپردازیم. تنها نکته‌ای که در این مدل باید به آن توجه کنیم این است که بهتر است در این مدل از زیرنویس فارسی استفاده نکنیم و حتی از زیرنویس انگلیسی هم استفاده نکنیم. در بسیاری از نرم‌افزارهای player یا همان اجراکننده‌های فیلم و ویدیو در رایانه، کافی است با استفاده از کلیدهای میانبر ALT+H نمایش زیرنویس را مخفی کنید و سعی کنید خودتان محتوای گفتگوها و دیالوگ‌ها را حدس بزنید. اگر در جایی از فیلم این کار دشوار شد و دیدید نمی‌توانید مفهوم فیلم و دیالوگ‌ها را متوجه شوید، کافی است با استفاده از همین میانبر (ALT+H) برای چند ثانیه، زیرنویس را نمایش دهید و دوباره آن را خاموش کنید.
4. استفاده از فیلم و سریال به‌عنوان یک ابزار تخصصیِ تکمیلی
شاید اصولی‌ترین مدل یادگیری زبان با کمک فیلم و سریال این روش باشد. در این روش، همواره در ذهن داریم که فیلم و سریال و انیمیشن‌هایی که از آنها استفاده می‌کنیم، یکی از چند ابزار کمک‌آموزشی برای یادگیری زبان هستند پس نباید تمام وقت ما را بگیرند (برخلاف مدل ۲).
برای اجرای این مدل، بستگی دارد در چه سطحی باشید و چه هدفی را از انتخاب فیلم به‌عنوان یک ابزار کمک‌آموزشی در سر داشته باشید. پس کافی است با کمک ۱۳ موردی که در بخش «روش درست استفاده از فیلم برای آموزش زبان» ذکر کردیم، جزئیات روش مورد نظر خودتان را سامان دهید و از فیلم و سریال و انیمیشن به‌عنوان یک ابزار کمک‌آموزشی استفاده کنید.
نکته: چندان نگران انتخاب روش و مدل درست نباشید. اشتباه شروع کردن بهتر از شروع نکردن است. پس همین حالا یکی از فیلم‌ها یا انیمیشن‌های محبوبتان را انتخاب کنید و سعی کنید یکی از این مدل‌ها را روی آن اجرا کنید. موفق باشید!
آنچه در مقاله آموزش استفاده فیلم برای زبان انگلیسی آموختیم:
در پایان بد نیست خیلی خلاصه دوباره یادآوری کنیم که یادگیری زبان با فیلم اگرچه در ابتدا کاری ساده به نظر می‌رسد و همه از جذابیت آن سخن می‌گویند اما اگر بخواهد واقعاً یک روش کارآمد برای یادگیری زبان باشد باید با تکنیک‌ها و روش‌هایی خاص همراه باشد که سعی کردیم در این مقاله بخش‌هایی از این تکنیک‌ها و روش‌ها را بیان کنیم.
